Ons pensioen naar het buitenland?
Over pensioen vallen vele indianenverhalen te vertellen, ook wanneer het gaat om bemoeienis van Europa met 'onze' pensioenen. Zo ook vorige week, toen de angst opwelde dat in navolging van belastinggeld nu ook pensioengeld verdwijnt naar onze zuidelijke EU-medelidstaten. Dat lekt overigens nu al weg door de lage rente.
De aanleiding was deze keer een wijziging van de zgn. IORP (Institution of Occupational Retirement Provisions) richtlijn, zeg maar de Europese regelgeving voor fondsen voor bedrijfspensioenen binnen de EU. Het gaat hier om de arbeid gerelateerde pensioenen zoals die van het ABP, en niet over de AOW en privé pensioenregelingen. Argwaan werd mede gewekt door het feit dat de richtlijn pas de avond voor behandeling in de Tweede Kamer openbaar werd, en doordat het gerucht de ronde deed dat Duitsland een uitzonderingspositie had geclaimd en gekregen. Dat zou dan tot gevolg hebben dat nu ook het VK uit de EU gaat stappen, de richtlijn eigenlijk voornamelijk betrekking zou hebben op de gespaarde Nederlandse pensioengelden, want die vormen dan 60% van het pensioengeld binnen de EU dat onder de IORP valt. Een meerderheid in de Tweede Kamer ging desondanks akkoord en de bedoeling is dat de richtlijn binnen twee jaar wordt omgezet in Nederlandse wetgeving.
De CMHF had tot dan toe geen aanleiding tot ongerustheid gevonden in de berichten van de Pensioenfederatie, de belangenvertegenwoordiger (ook in Brussel) van de Nederlandse pensioenfondsen. Belangrijkste punt was het zich vestigen van een pensioenfonds in een andere EU lidstaat. Daarmee gaat ook het toezicht op die pensioengelden over op de toezichthouder in die andere lidstaat. Bij nadere beschouwing lijkt het rumoer een storm in een glas water. De Pensioenfederatie is tevreden met de aanpassingen die de autonomie van de Nederlandse pensioenfondsen honoreren.
Hoe is nu de situatie?
Op basis van het specifieke collectieve solidaire karakter van de Nederlandse pensioenen, kennen de Nederlandse pensioenfondsen een uitzondering op toezicht vanuit de Europese toezichthouder, EIOPA. De Nederlandse toezichthouder DNB gaat nl. over de Nederlandse pensioenen. Nu is er de laatste jaren sprake van de zgn. België-route voor pensioenfondsen die om de een of andere reden vinden dat dat DNB-toezicht hen niet past. Dat kan bijv. zijn in het geval van een multinational die in vele landen over de wereld voor zijn werknemers pensioenen opbouwt en in die landen wordt geconfronteerd met afwijkende pensioenregelingen, maar ook met afwijkende toezichtregiems. Dat eerste blijft zoals het is, d.w.z. dat bijv. pensioen in Nederland blijft opgebouwd worden volgens het Nederlandse arbeids- en pensioenrecht, maar voor het toezicht ligt dat anders. Multinationals streven begrijpelijkerwijs naar één toezicht regiem voor al hun wereldpensioenen, dat is wel zo gemakkelijk. De België-route heeft ook te maken met het strikte rule based toezicht door DNB. In België is het toezicht eerder principle based, in de zin van als jij mij kunt overtuigen en laten zien dat je je zaakjes voor elkaar hebt, is het goed.
Hoe wordt de situatie?
Dat grensoverschrijdend toezichtverkeer leidde toch tot fronsen bij de EU, die regels ging stellen die er tot nu toe niet duidelijk zijn. Eén ding is in die nieuwe regels wel duidelijk: EIOPA krijgt niet meer bevoegdheden en DNB blijft de toezichthouder op de Nederlandse pensioenen en als een pensioenfonds de grens over wil zal DNB daar goedkeuring aan moeten verlenen, evenals een meerderheid van de bij het fonds aangesloten deelnemers. DNB zal voornamelijk kijken naar de aard van het toezicht en het op peil blijven van de rechten van de deelnemers in het gewenste toezichtland. EIOPA kan bij onenigheid proberen te bemiddelen tussen beide landen, maar uiteindelijk is het de nationale toezichthouder, DNB dus, die bepaalt of het toezicht wel of niet wordt overgedragen. Bovendien is de DNB-beslissing vatbaar voor beroep bij de rechter tot aan het Europese Hof van Justitie. Als de dekkingsgraad onder de 100% ligt mag het fonds al helemaal niet over de grens.
Wat is er nu waar van het gerucht dat Duitsland zich zou hebben onttrokken van de IORP? Nou, niet zoveel, omdat alle pensioenregelingen die in Duitsland zijn opgezet conform de Nederlandse bedrijfspensioenen, onder de werking van de richtlijn vallen. De regelingen die er niet onder vallen zijn oudedagsvoorzieningen waarbij de deelnemer geen afdwingbaar juridisch recht heeft op een concrete uitkering en de staat/werkgever onder de verplichting van uitbetaling uit kan. Vermoedelijk wilde u uw oudedagsvoorziening toch al niet in zo'n regeling onderbrengen.
Zijn we er nu uit?
Welnee, officieel is het nog steeds de bedoeling van Europa een geheel te maken en de Europese Commissie zal als een bulldozer langzaam doordrukken, alhoewel de Brexit wel even tot navelstaren zal leiden. Toch staan er alweer andere projecten op stapel die mogelijk de autonomie van de Nederlandse pensioenwereld gaan beïnvloeden. We leven tenslotte in een vrije Europese markt van kapitaal.
De Europese Commissie vindt dat meer lidstaten meer moeten doen aan aanvullende bedrijfspensioenen en om dat te bevorderen gaat de EC een 'Hoog Niveau Expert Groep' instellen om te onderzoeken hoe deze pensioenen in de EU kunnen worden bevorderd.
De EIOPA is bezig met een pan Europees particulier pensioenproduct (PEPP) dat door alle EU-inwoners in alle lidstaten op gelijke transparante termen kan worden aangeschaft. De particuliere pensioenmarkt is een markt die in andere EU-lidstaten, vooral de Zuid-Europese, groot is. Daar heeft men het niet zo op de publieke sector en collectieve gelden. De PEPP zou leiden tot grote, lage-kosten pensioenuitvoerders op EU-schaal, en tot een betere consumentenbescherming.
Bovendien wil EIOPA in 2018 met big data pensioenfondsen in de EU volgen om ze vanuit een holistisch perspectief met elkaar te kunnen vergelijken en om te bezien in hoeverre gedane pensioenbeloften kunnen worden waargemaakt. Een achterliggend doel zou kunnen zijn in elke mate, net als bij banken, deze fondsen de Europese economie beïnvloeden. De vraag is dan natuurlijk wat er na analyse vanuit Brussel mogelijk als aanbeveling of maatregel komt.
Er lijkt maar één weg vooruit, die van de integratie van pensioenmarkten. Je zou denken dat Nederland daar met al zijn pensioenkennis en -ervaring op de Europese pensioenmarkt al lang gebruik van zou maken, maar merkwaardigerwijs zijn er juist enkele buitenlandse pensioenuitvoerders (Duitse en Belgische), operationeel op de Nederlandse pensioenmarkt en niet andersom. Nederlandse pensioenuitvoerders zouden toch al lang zelf in Brussel en Frankfurt moeten zitten?
photo credit: Going on a trip via photopin(license)